(6) 1. ปุคฺคลวคฺโค

[53] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา โลเก อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชนฺติ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย, พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํฯ กตเม ทฺเว? ตถาคโต จ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ราชา จ จกฺกวตฺตีฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ปุคฺคลา โลเก อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชนฺติ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย, พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสาน’’นฺติฯ

[54] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา โลเก อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชนฺติ อจฺฉริยมนุสฺสาฯ กตเม ทฺเว? ตถาคโต จ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ราชา จ จกฺกวตฺตีฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ปุคฺคลา โลเก อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชนฺติ อจฺฉริยมนุสฺสา’’ติฯ

[55] ‘‘ทฺวินฺนํ, ภิกฺขเว, ปุคฺคลานํ กาลกิริยา พหุโน ชนสฺส อนุตปฺปา โหติฯ กตเมสํ ทฺวินฺนํ? ตถาคตสฺส จ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส, รญฺโญ จ จกฺกวตฺติสฺสฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ กาลกิริยา พหุโน ชนสฺส อนุตปฺปา โหตี’’ติฯ

[56] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, ถูปารหาฯ กตเม ทฺเว? ตถาคโต จ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ราชา จ จกฺกวตฺตีฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว ถูปารหา’’ติฯ

[57] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, พุทฺธาฯ กตเม ทฺเว? ตถาคโต จ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ปจฺเจกพุทฺโธ จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว พุทฺธา’’ติฯ

[58] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, อสนิยา ผลนฺติยา น สนฺตสนฺติฯ กตเม ทฺเว? ภิกฺขุ จ ขีณาสโว, หตฺถาชานีโย จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว อสนิยา ผลนฺติยา น สนฺตสนฺตี’’ติฯ

[59] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, อสนิยา ผลนฺติยา น สนฺตสนฺติฯ กตเม ทฺเว? ภิกฺขุ จ ขีณาสโว, อสฺสาชานีโย จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว อสนิยา ผลนฺติยา น สนฺตสนฺตี’’ติฯ

[60] ‘‘ทฺเวเม , ภิกฺขเว, อสนิยา ผลนฺติยา น สนฺตสนฺติฯ กตเม ทฺเว? ภิกฺขุ จ ขีณาสโว, สีโห จ มิคราชาฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว อสนิยา ผลนฺติยา น สนฺตสนฺตี’’ติฯ

[61] ‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, อตฺถวเส สมฺปสฺสมานา กิํปุริสา มานุสิํ วาจํ น ภาสนฺติฯ กตเม ทฺเว? มา จ มุสา ภณิมฺหา, มา จ ปรํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขิมฺหาติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว อตฺถวเส สมฺปสฺสมานา กิํปุริสา มานุสิํ วาจํ น ภาสนฺตี’’ติฯ

[62] ‘‘ทฺวินฺนํ ธมฺมานํ, ภิกฺขเว, อติตฺโต อปฺปฏิวาโน มาตุคาโม กาลํ กโรติฯ กตเมสํ ทฺวินฺนํ? เมถุนสมาปตฺติยา จ วิชายนสฺส จฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ทฺวินฺนํ ธมฺมานํ อติตฺโต อปฺปฏิวาโน มาตุคาโม กาลํ กโรตี’’ติฯ

[63] ‘‘อสนฺตสนฺนิวาสญฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ สนฺตสนฺนิวาสญฺจฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, อสนฺตสนฺนิวาโส โหติ, กถญฺจ อสนฺโต สนฺนิวสนฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เถรสฺส ภิกฺขุโน เอวํ โหติ – ‘เถโรปิ มํ น วเทยฺย, มชฺฌิโมปิ มํ น วเทยฺย, นโวปิ มํ น วเทยฺย; เถรมฺปาหํ น วเทยฺยํ, มชฺฌิมมฺปาหํ น วเทยฺยํ, นวมฺปาหํ น วเทยฺยํฯ เถโร เจปิ มํ วเทยฺย อหิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน หิตานุกมฺปี, โนติ นํ วเทยฺยํ วิเหเฐยฺยํ [วิเหเสยฺยํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ปสฺสมฺปิสฺส นปฺปฏิกเรยฺยํฯ มชฺฌิโม เจปิ มํ วเทยฺย…เป.… นโว เจปิ มํ วเทยฺย อหิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน หิตานุกมฺปี, โนติ นํ วเทยฺยํ วิเหเฐยฺยํ ปสฺสมฺปิสฺส นปฺปฏิกเรยฺยํ’ ฯ มชฺฌิมสฺสปิ ภิกฺขุโน เอวํ โหติ…เป.… นวสฺสปิ ภิกฺขุโน เอวํ โหติ – ‘เถโรปิ มํ น วเทยฺย, มชฺฌิโมปิ มํ น วเทยฺย, นโวปิ มํ น วเทยฺย; เถรมฺปาหํ น วเทยฺยํ, มชฺฌิมมฺปาหํ น วเทยฺยํ, นวมฺปาหํ น วเทยฺยํฯ เถโร เจปิ มํ วเทยฺย อหิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน หิตานุกมฺปี โนติ นํ วเทยฺยํ วิเหเฐยฺยํ ปสฺสมฺปิสฺส นปฺปฏิกเรยฺยํฯ

มชฺฌิโม เจปิ มํ วเทยฺย…เป.… นโว เจปิ มํ วเทยฺย อหิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน หิตานุกมฺปี, โนติ นํ วเทยฺยํ วิเหเฐยฺยํ ปสฺสมฺปิสฺส นปฺปฏิกเรยฺยํ’ฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, อสนฺตสนฺนิวาโส โหติ, เอวญฺจ อสนฺโต สนฺนิวสนฺติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, สนฺตสนฺนิวาโส โหติ, กถญฺจ สนฺโต สนฺนิวสนฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เถรสฺส ภิกฺขุโน เอวํ โหติ – ‘เถโรปิ มํ วเทยฺย, มชฺฌิโมปิ มํ วเทยฺย, นโวปิ มํ วเทยฺย; เถรมฺปาหํ วเทยฺยํ, มชฺฌิมมฺปาหํ วเทยฺยํ, นวมฺปาหํ วเทยฺยํฯ เถโร เจปิ มํ วเทยฺย หิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน อหิตานุกมฺปี, สาธูติ นํ วเทยฺยํ น วิเหเฐยฺยํ ปสฺสมฺปิสฺส ปฏิกเรยฺยํฯ มชฺฌิโม เจปิ มํ วเทยฺย…เป.… นโว เจปิ มํ วเทยฺย หิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน อหิตานุกมฺปี, สาธูติ นํ วเทยฺยํ น นํ วิเหเฐยฺยํ ปสฺสมฺปิสฺส ปฏิกเรยฺยํ’ฯ มชฺฌิมสฺสปิ ภิกฺขุโน เอวํ โหติ…เป.… นวสฺสปิ ภิกฺขุโน เอวํ โหติ – ‘เถโรปิ มํ วเทยฺย, มชฺฌิโมปิ มํ วเทยฺย, นโวปิ มํ วเทยฺย; เถรมฺปาหํ วเทยฺยํ, มชฺฌิมมฺปาหํ วเทยฺยํ, นวมฺปาหํ วเทยฺยํฯ เถโร เจปิ มํ วเทยฺย หิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน อหิตานุกมฺปี, สาธูติ นํ วเทยฺยํ น นํ วิเหเฐยฺยํ ปสฺสมฺปิสฺส ปฏิกเรยฺยํฯ มชฺฌิโม เจปิ มํ วเทยฺย…เป.… นโว เจปิ มํ วเทยฺย หิตานุกมฺปี มํ วเทยฺย โน อหิตานุกมฺปี, สาธูติ นํ วเทยฺยํ น นํ วิเหเฐยฺยํ ปสฺสมฺปิสฺส ปฏิกเรยฺยํ’ฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, สนฺตสนฺนิวาโส โหติ, เอวญฺจ สนฺโต สนฺนิวสนฺตี’’ติฯ

[64] ‘‘ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, อธิกรเณ อุภโต วจีสํสาโร ทิฏฺฐิปฬาโส เจตโส อาฆาโต อปฺปจฺจโย อนภิรทฺธิ อชฺฌตฺตํ อวูปสนฺตํ โหติ, ตสฺเมตํ, ภิกฺขเว, อธิกรเณ ปาฏิกงฺขํ – ‘ทีฆตฺตาย ขรตฺตาย วาฬตฺตาย สํวตฺติสฺสติ, ภิกฺขู จ น ผาสุํ [ผาสุ (ก.)] วิหริสฺสนฺติ’ฯ ยสฺมิญฺจ โข, ภิกฺขเว, อธิกรเณ อุภโต วจีสํสาโร ทิฏฺฐิปฬาโส เจตโส อาฆาโต อปฺปจฺจโย อนภิรทฺธิ อชฺฌตฺตํ สุวูปสนฺตํ โหติ, ตสฺเมตํ, ภิกฺขเว, อธิกรเณ ปาฏิกงฺขํ – ‘น ทีฆตฺตาย ขรตฺตาย วาฬตฺตาย สํวตฺติสฺสติ, ภิกฺขู จ ผาสุํ วิหริสฺสนฺตี’’’ติฯ

ปุคฺคลวคฺโค ปฐโมฯ

(7) 2. สุขวคฺโค

[65] ‘‘ทฺเวมานิ , ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? คิหิสุขญฺจ ปพฺพชิตสุขญฺจฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ ปพฺพชิตสุข’’นฺติฯ

[66] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? กามสุขญฺจ เนกฺขมฺมสุขญฺจฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ เนกฺขมฺมสุข’’นฺติฯ

[67] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? อุปธิสุขญฺจ นิรุปธิสุขญฺจฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ นิรุปธิสุข’’นฺติฯ

[68] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? สาสวสุขญฺจ อนาสวสุขญฺจฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ อนาสวสุข’’นฺติฯ

[69] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? สามิสญฺจ สุขํ นิรามิสญฺจ สุขํฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ นิรามิสํ สุข’’นฺติฯ

[70] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? อริยสุขญฺจ อนริยสุขญฺจฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ อริยสุข’’นฺติฯ

[71] ‘‘ทฺเวมานิ , ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? กายิกญฺจ สุขํ เจตสิกญฺจ สุขํฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ เจตสิกํ สุข’’นฺติฯ

[72] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? สปฺปีติกญฺจ สุขํ นิปฺปีติกญฺจ สุขํฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ นิปฺปีติกํ สุข’’นฺติฯ

[73] ‘‘ทฺเวมานิ, ภิกฺขเว, สุขานิฯ กตมานิ ทฺเว? สาตสุขญฺจ อุเปกฺขาสุขญฺจ ฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทฺเว สุขานิฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ อุเปกฺขาสุข’’นฺติฯ